Polsko-Ukraińsko-Niemiecki Salon Kultury – I edycja

maj 9, 2023 | Aktualności

W dniach 28-30.04.2023 r. w siedzibie Fundacji Sztuka Wolności w Idzbarku zainaugurowaliśmy projekt o tytule Polsko-Ukraińsko-Niemiecki Salon Kultury. Ten dwumiesięczny projekt – realizowany wraz z niemieckim Instytutem Stosunków Kulturalnych z Zagranicą ifa i finansowany przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych RFN – ma na celu aktywizację lokalnej społeczności Idzbarka oraz okolic poprzez doświadczanie wielokulturowości Warmii i Mazur. Wspólną platformą doświadczania jest muzyka inspirowana trzema obszarami kultury obecnymi na tych terenach – niemieckim, ukraińskim i polskim.

Aby muzyka mogła płynąć i inspirować, w ramach projektu organizujemy trzy kilkudniowe warsztaty polskich i ukraińskich muzyków. W siedzibie Fundacji Sztuka Wolności w Idzbarku Ania Broda, Izabela Buchowska oraz pochodzący z Ukrainy nastoletni Ostap Kukhar i Anastasiia Liakhh wspólnie muzykują, poznają się i wymieniają pomysłami, m.in. aby przygotować program składający się ze specjalnie skomponowanych utworów, a także z tradycyjnej lub współczesnej muzyki z kręgów kultury polskiej, ukraińskiej i niemieckiej/mazurskiej.

Te trzy obszary kulturowe są obecne na Warmii i Mazurach od wielu dziesięcioleci, jeśli nie stuleci, pokojowo współistniejąc i wpływając na siebie, co nadaje regionowi szczególny charakter. Jak szczególny – o tym świadczy chociażby fakt, że województwo warmińsko-mazurskie jako jedyne w Polsce posiada stanowisko pełnomocnika urzędu marszałkowskiego ds. mniejszości narodowych i etnicznych. Wielkim zaszczytem było dla nas gościć pana pełnomocnika Wiktora Marka Leyka w naszym Salonie Kultury w Idzbarku!

W niedzielę 30.04.2023 r. o godzinie 17.00 nasz salon wypełnił się wspaniałymi gośćmi przedstawiającymi różne generacje, narodowości i środowiska społeczne. Naszym motto jest „zmiana poprzez piękno”, przy czym nadrzędnym celem działalności Fundacji Sztuka Wolności jest łączenie różnych grup społecznych – w szczególności takich, które w swojej codzienności nie spotykają się. Nasza organizacja mieści się w małej wsi na Mazurach, co plasuje nas w środowisku zagrożonym wykluczeniem – czy to ekonomicznym, czy to infrastrukturalnym. Trudno jest dostać się stąd do filharmonii, teatru czy opery, jeśli nie dysponuje się odpowiednimi środkami finansowymi, własnym środkiem lokomocji, ale także dostępem do kodu kulturowego grup społecznych, w których bywanie w instytucjach kultury nie tylko należy do dobrego tonu, lecz jest po prostu przyjętą formą spędzania tzw. czasu wolnego.

Tak zwana kultura wysoka często niestety sprzyja wykluczeniu. Wysoki poziom mistrzostwa twórczyń i twórców sprawia, że udział w niej jest kosztowny, a także wymaga stosownego przygotowania merytorycznego, bez którego wielokrotnie dzieła dla niektórych osób pozostają niezrozumiałe. Gust, styl, poczucie estetyki kształtują się latami i wymagają stałej stymulacji – trochę jak mięśnie wymagające systematycznych ćwiczeń. Dlatego edukacja kulturalna powinna być istotnym elementem edukacji szkolnej. Jak przeciwdziałać takiemu wykluczeniu? Jak wyjść z dualizmu tworzącego twórców i konsumentów kultury?

Salon Kultury Fundacji Sztuka Wolności to doświadczanie kultury jako czynnika wspólnototwórczego i działań człowieka w relacji z jego otoczeniem. Pojmując kulturę w tak szeroki sposób, rozumiemy, że należy do niej również codzienność. Kultura to nie tylko występy pianistki w filharmonii, lecz także rzemiosło, sposób uprawy ziemi czy przyrządzania i spożywania posiłku. Kulturę tworzymy wszyscy.

Tak oto goście Salonu Kultury wnoszą istotny wkład w te spotkania. Goście Salonu Kultury uczestniczą (nieodpłatnie) w profesjonalnym wydarzeniu kulturalnym na wysokim poziomie i są zaproszeni do wniesienia czegoś od siebie. Może to być napój, potrawa, artefakt/obiekt sztuki lub historia/anegdota związana z tematem danego salonu kulturalnego. Tym samym wszyscy tworzą swoistą mozaikę informacji, doświadczeń, wrażeń. Goście nie są jedynie biernymi konsumentami kultury. Doświadczają raczej, że każdy człowiek tworzy sztukę i kulturę, i robi to już w swoim codziennym życiu. Dodatkowo na każdy Salon Kultury zapraszamy gościa specjalnego, który opowiada o danym temacie jako świadek historii, z własnej perspektywy i doświadczenia. Wypowiedzi wszystkich osób tworzą różnorodną całość, odzwierciedlającą społeczność zebraną podczas Salonu Kultury. Myślą przewodnią jest narracja danego Salonu Kultury o kulturze polskiej, ukraińskiej, niemieckiej/wschodniopruskiej w okolicach Idzbarka.

30.04.2023 roku Salon Kultury poświęcony był kulturze wschodniopruskiej, a więc tym, którzy „byli tu przed nami”, jak głosi tytuł książki Marii Skibińskiej, którą to autorkę mieliśmy okazję poznać w Sztynorcie w 2020 roku. Ania Broda wraz z Izabelą Buchowską, Anastasiią Liakh i Ostapem Kukhar wprowadzili nas w świat dźwięków ludowych Warmii i Mazur. Młodzi artyści z Ukrainy już na początku warsztatów nadali tym dawnym brzmieniom swoje autorskie nuty – i o to chodziło! Kultura to nie komar zalany żywicą. Kultura jest żywa, rozwija się, transformuje. Tego mogliśmy doświadczyć podczas naszego spotkania.

Dodatkowo uwagę gości przykuły dwa wykłady poświęcone kulturze i literaturze Prus Wschodnich. Pan Richard Eberhardt, członek mniejszości niemieckiej, opowiedział o swoich działaniach na rzecz upamiętnienia Maksa Toeppena, historyka i pedagoga, autora licznych książek, który był także dyrektorem gimnazjum w Hohenstein, dzisiejszym Olsztynku. Jego Wierzenia Mazurskie z dodatkiem zawierającym klechdy i baśnie Mazurów można było obejrzeć w naszym salonie wśród wielu innych publikacji poświęconych naszemu regionowi. Pan Richard przypomniał także o słynnym, pierwszym laureacie nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. Uważany za ojca immunologii Emil Adolf von Behring przyszedł na świat w Hansdorf – dzisiejszych Ławicach koło Iławy – i uczęszczał do wspomnianego gimnazjum w Hohenstein.

Wielką radość sprawiło nam również uczestnictwo pana Wiktora Marka Leyka, Szefa Kancelarii Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego oraz Pełnomocnika Urzędu Marszałkowskiego ds. mniejszości narodowych i etnicznych. Pan Wiktor Marek Leyk opowiedział o swojej pracy pełnomocnika oraz o wadze mniejszości narodowych i etnicznych dla bogactwa kulturowego regionu. Podkreślił przy tym, że miarą demokracji jest to, jak czują się w niej mniejszości. Przybliżył on również sylwetkę innego słynnego autora pochodzącego z naszego regionu, Ernsta Wiecherta.

Nasz Polsko-Ukraińsko-Niemiecki Salon Kultury umiliły tam także inne dzieła kultury, którymi obdarowali nas goście – wypieki, anegdoty, a nawet obraz namalowany specjalnie na tę okazję przez nastoletnią Zuzannę z Ostródy. W tak ciepłej i przyjaznej atmosferze z chęcią spędzilibyśmy jeszcze więcej czasu. Trudno było się rozstać, gdy po czterogodzinnym wydarzeniu o godzinie 21. nasza młodzież powoli zaczęła pakować instrumenty, aby wracać do domu.

Zapamiętamy tę niedzielę jako piękną podróż w czasie – nie tylko do epoki Prus Wschodnich, lecz także do ery przed wszechobecnymi urządzeniami elektronicznymi, przed manią konsumpcji. Okazuje się, że możliwe jest spędzenie długiego popołudnia w gronie nieznanych nam osób, które na kilka godzin tworzą bezpieczną przestrzeń do rozmów o kulturze, historii czy muzyce. Podoba nam się taki świat. Taki świat chcemy współtworzyć.

Polsko-Ukraińsko-Niemiecki Salon Kultury to dwumiesięczny projekt realizowany wraz z niemieckim Institut für Auslandsbeziehungen (Instytutem Stosunków Kulturalnych z Zagranicą) ifa i finansowany przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych RFN. Patronat nad projektem objął konsulat generalny Republiki Federalnej Niemiec w Gdańsku. Dla Fundacji Sztuka Wolności to prawdziwy zaszczyt!

Pani konsul generalna Cornelia Pieper, z którą współpracujemy m.in. przy projekcie odbudowy pałacu Lehndorffów w Sztynorcie (więcej o tym projekcie tutaj: https://sztukawolnosci.org.pl/palac-w-sztynorcie/), przesłała nam słowo pozdrowienia z okazji inauguracji Polsko-Ukraińsko-Niemieckiego Salonu Kultury. Fundatorka i prezeska Fundacji Sztuka Wolności Olga Żmijewska odczytała list podczas koncertu Salonu Kultury w dniu 30.04.2023 r. Do lektury pięknego, ciepłego słowa pozdrowienia konsul generalnej RFN Cornelii Pieper zapraszamy w odrębnym wpisie, pod tym linkiem: https://sztukawolnosci.org.pl/slowo-pozdrowienia-konsul-generalnej-rfn-w-gdansku-cornelii-pieper/.

Z kolei pod tym linkiem: https://sztukawolnosci.org.pl/kultura-narod-tozsamosc-pomiedzy-zrodlem-cierpien-a-wolnoscia-ekspresji-czlowieka/ zapraszamy do lektury polskiego tłumaczenia powitania otwierającego projekt, jakie w dniu 30.04.2023 roku wygłosił Luis Schönecker, oddelegowany do Olsztyna przez niemieckiego partnera projektu Instytut Stosunków Kulturalnych z Zagranicą ifa. Treść wystąpienia stanowi wspólne stanowisko partnerów projektu, czyli Fundacji Sztuka Wolności i Instytutu Stosunków Kulturalnych z Zagranicą ifa. Została ona oryginalnie spisana w języku niemieckim przez Luisa Schöneckera, a następnie przetłumaczona na język polski przez fundatorkę i prezeskę Fundacji Sztuka Wolności Olgę Żmijewską, która występuje w roli pomysłodawczyni i koordynatorki projektu Polsko-Ukraińsko-Niemiecki Salon Kultury. Luis i Olga wspólnie, dwujęzycznie powitali gości Salonu Kultury.

Te i inne piękne momenty zebraliśmy w poniższym wideo: